Inktspotlicht

Nederland kent veel tekenaars die de actualiteit met lef, humor en vakmanschap te lijf gaat. In de serie Inktspotlicht bevragen we kunstenaars over het verleden, heden en toekomst. Deze keer met Indy Broeren.

Nederland kent veel tekenaars die de actualiteit met lef, humor en vakmanschap te lijf gaat. In de serie Inktspotlicht bevragen we kunstenaars over het verleden, heden en toekomst. Deze keer met Indy Broeren.

Wanneer begon je met prenten maken?
Ik kan mij goed herinneren dat Trump voor de eerste keer werd verkozen tot president en dat er een foto/prent in de krant stond met het vrijheidsbeeld met de handen voor het gezicht en dat mij dat heel diep raakte. Vanaf dat punt begon ik steeds meer hedendaagse onderwerpen te verwerken in mijn illustraties. Maar eigenlijk pas sinds vorig jaar ben ik mij meer gaan storten op politieke prenten, nadat ik samen met mijn docent Eva Hilhorst mocht illustreren tijdens de Stripdagen in Haarlem, waar we in de Koepel spoedprenten gingen illustreren. Ik vond die opdrachten en reacties zo leuk dat ik er verder mee was gegaan.

Wie zijn je inspiratiebronnen?
op dit moment ben ik dol op de gezichtsuitdrukkingen en verhoudingen van Lukas Verstraete (HUMO), de hilarische scherpzinnigheid van Bas van der Schot en Mark Knight, vanwege zijn professionaliteit, tempo en hoe herkenbaar hij mensen kan illustreren.

Op dit moment loop ik 6 maanden stage bij Trouw! Daar word ik vrij regelmatig gepubliceerd, al is het vrijwel altijd gekoppeld aan een artikel. Wel doe ik oefeningen voor politieke prenten die ze op een ander moment kunnen gebruiken.

Hoe heb je deze kenmerkende stijl ontwikkeld?
Vaak schets ik met een heeeeeeeeeeeeeeeel zacht potlood en hele dikke lijnen. Tijdens mijn stage bij Trouw ging ik in het begin vaak met potjes inkt en kroontjespennen te werk, maar door de tijdsdruk van bepaalde opdrachten en gemakzucht maak ik steeds vaker dingen op mijn iPad. Wel probeer ik zoveel mogelijk analoog te werken omdat het toch minder "plat" oogt als eindwerk.

Mijn stijl moet ik nog wel beter ontwikkelen, wat nu vooral mijn werk herkenbaar maakt is een bepaalde humor die ik er vaak in verwerk, de lijnvoering en kleur verschilt vaak per illustratie. Waar ik wel een vaste stijl heb, zijn mijn dagelijkse dagboekjes! Ik maak elke dag twee bladzijdes met fineliner en ecoline stiften over wat ik die dag heb gedaan, vaak zitten er memes in verwerkt die gaan over mijn dagelijks leven.

Hoe werk je het liefst?
Met een super rommelig bureau, een mok met koffie en een mok inktwater met dezelfde kleur als de koffie (hou het spannend voor jezelf). Een koptelefoon met een liedje op repeat en mijn kat op schoot. Tenzij ik echt dingen af moet hebben voor een deadline, dan ga ik in de bibliotheek in Den Haag zitten zonder koptelefoon, door de drukte daar kan ik soms beter te werk dan in mijn rustige huis. Wel moet ik afleren om pinterest te gebruiken, al gauw ben ik drie uur kwijt aan "inspiratie zoeken". Pinterest is mijn achillespees.

Hoe zie je de toekomst van de politieke prent voor je?
Ik denk dat van de vele soorten kunst, politieke spotprenten misschien wel het langste blijven bestaan, zeker als je nu kijkt naar hoe ver AI is. Met een kort zinnetje krijg je nu een super mooi beeld op je scherm, zonder jezelf ooit te moeten inspannen. Terwijl je met politieke prenten een risico neemt, een kant laat zien met veel emotie en kritiek, meer emotie dan een robot ooit zou kunnen genereren.

Ook denk ik niet dat een robot ooit zoiets briljants kan maken als de prent "zoek het vijfde zwijn" , alleen mensen kunnen zoiets bedenken! Zeker met alles wat er nu in de wereld gebeurd, is het van belang dat politieke prenten blijven bestaan en mensen en kunstenaars kritiek blijven leveren en hun stem laten horen.

Waar wil je jezelf op gaan richten?
Op dit moment meer inlezen. Het is verrekt moeilijk om een goede, slimme en kritische prent te maken zonder jezelf in te lezen in de onderwerpen. Ik wil die diepere laag maken in mijn prenten, want om eerlijk te zijn vind ik ze nu nog te oppervlakkig. Ik wil mijn humor scherper maken en een duidelijke en herkenbare cartoonstijl hebben, zodat mensen kunnen zeggen "Kijk! dat is een Indy!" wanneer ze mijn werk zien.

Hoe vertaal je een politieke cartoon van jaren – of zelfs een eeuw –geleden, naar de huidige situatie? Met deze vraag zijn studenten van St. Joost School of Art & Design aan de slag gegaan. De studie Illustrated & Animated Storytelling richt de aandacht op het overbrengen van een verhaal door gebruik van beelden: Hoe duid je de actualiteit, hoe sta je in de wereld en wat is daarin je rol als kunstenaar? Op welke manier kan jouw beeldverhaal een publiek meenemen in urgente thema’s of anderen iets leren over de tijd waarin we leven?

Het platform voor grafische journalistiek Drawing the Times, het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid en de St. Joost School of Art & Design werken samen aan een project waarin eerstejaars-studenten hun eigen handschrift vinden in het becommentariëren van de huidige tijd. Beeld & Geluid gaf honderd archieftekeningen vrij van onder meer George van Raemsdonck, Albert Hahn, Tjerk Bottema en Tom Janssen, waaruit de studenten elk één kozen die ze inspireerde tot een nieuwe, eigen en actuele cartoon.

Hier ziet u werk van Ellis Eijgermans, Morris Nanning, Sin Wah Szeto, Jan Douwe Krijger, Aya Koetsenruijter en Victor Start. 

Nederland kent een grote groep tekenaars die de actualiteit met lef, humor en vakmanschap te lijf gaat. Het organiseren van een prijs is slechts één manier om daar aandacht voor te vragen. In de serie Inktspotlicht bevragen we kunstenaars over het verleden, heden en toekomst van hun tekenkunst.

Deze keer schenken we aandacht aan cartoonist Ruurd van Schuijlenburg. We bespreken met hem het verleden, heden en de toekomst. 

Verleden
Ik teken zolang ik me kan herinneren. Ik tekende soms prenten na, meestal uit christelijke prentenboeken, soms fantaseerde ik zelf. Er is een tekening bewaard gebleven van mij, ik was zeven, waarop ik Jezus aan het kruis afbeeldde. Misschien is dat wel de eerste politieke prent die ik maakte.
Ik las stripboeken, was gefascineerd door de kracht van de tekeningen en ik kopieerde de gespierde Jerom, Agent 327 en de Generaal. Ik probeerde wel eens een eigen karakter te tekenen, maar die pogingen strandden en ik denk dat ik accepteerde dat ik niet echt begaafd was, te weinig gedreven ook.
Ik tekende jarenlang een beetje in de marge van mijn leven. Voor familie, vrienden, ter gelegenheid van een feest ofzo. Men was steevast enthousiast, ik nooit echt.
Toen ik studeerde, Engels en Duits als tweede taal, wilde het toeval dat ik gevraagd werd om de studentenkrant te voorzien van een periodieke cartoon. Een rake cartoon in de krant zorgde op een goed moment voor commotie in het bestuur van de onderwijsinstelling. Ik was trots als wat. Geweldig, zo'n resultaat. Dat was mijn eerste politieke succes. Het grootste, ook het enige. Ik werd leraar, daar was ik voor opgeleid, geen karikaturist. Tekenen verdween weer naar de marge.
Als ik, zo maar voor de gein, een karikatuur op het schoolbord krabbelde en een enkele leerling me vroeg waarom ik niet mijn geld daarmee verdiende, antwoordde ik, 'Hoezo? Geef ik niet goed les?' Grap met een ondertoon. Tekenen, leuk, maar 'er van leven', vergeet het...

Heden
Toen kwam Instagram. Eerst een gewoon platform, inmiddels niet meer geheel onomstreden. Het eenvoudige feit dat ik een tekening, vaak een portret, soms een karikatuur, gewoon kon posten, had tot gevolg dat ik eindelijk, als een bezetene bijna, dagelijks creatief werd, produceerde en beter werd... Ik teken als vanouds met potlood, gewoon het mooiste medium, maar nu bewerk ik mijn portretten, karikaturen, met een app en maak ik met PowerPoint, heel old school, dus, filmpjes. Zonder AI, met mijn eigen brein, mijn eigen werk en met zo veel plezier dat het bijna verslavend is. Mijn kop zit vol beelden, situaties, vaak politieke gekheid. Dat moet er allemaal uit. Opeens heb ik te weinig vrije tijd om creatief te zijn, maar ik ben daar heel happy mee. Ik heb vooral plezier. Ik streef geen bekendheid na, geen werk in opdracht. Komt er een vraag, dan is dat leuk meegenomen, maar eigenlijk is het een groot geluk dat mijn creativiteit nu pas stroomt, explodeert. Ik heb geen druk, alleen maar plezier.

De mooiste expo die ik had was samen met een vriend, collega kunstenaar, Ben Middelkamp in 2021. Ik had een portret getekend van een oom van mijn vader. Opgepakt in de razzia van Putten, omgekomen in een kamp in Duitsland in 1945. Ik tekende vervolgens portretten van Puttenaren die daar, in het kamp Sandbostel omgekomen waren, Ben schilderde prachtige impressies van Putten, het veengebied om het kamp, barakken, luchten, lijden. In het kamp, in een barak, hing ons werk. Bijzonder. Gedenken. Verstild. Een vriend fotografeerde. Mooi project.

Toekomst
Doorgaan, lol hebben, op Insta publiceren. Misschien valt mijn werk ooit op, komt er vraag, een opdracht, maar ook zonder die aandacht kan ik perfect gelukkig zijn met mijn werk. Had ik nooit gedacht.

Politiek heeft nu mijn aandacht. De ruk naar rechts, politiek is een karikatuur op zich, een bron van verbazing. De formerende vier, globaal zijn er Trump, Poetin... Maar ook AI en commercie zijn een heerlijke bron van onzin. Ik associeer er op los. Ik zie inmiddels, op een dieper niveau, dat ik creëer om gezond om te gaan met de soms bizarre werkelijkheid. Een uitlaatklep. Van Jezus aan het kruis naar de twitterende politicus met een Messias complex is maar een kleine stap als je associeert en continu 'aan staat'. Dat is het. Ik sta aan. 

Photo Gallery met tekeningen van Fets Lod. Klik op de cartoons om door te bladeren.

Nederland kent een grote groep tekenaars die de actualiteit met lef, humor en vakmanschap te lijf gaat. Het organiseren van een prijs is slechts één manier om daar aandacht voor te vragen. In de serie Inktspotlicht bevragen we kunstenaars over het verleden, heden en toekomst van hun tekenkunst.

Deze keer schenken we aandacht aan Fets Lod, oftewel cartoonist Stef Dol, die op Instagram furore maakt. We bespreken met hem het verleden, heden en de toekomst. En dat alles met meer of minder Acda en De Munnik.

Verleden
Vóór 2017 tekende ik niet veel. Al was ik op de basisschool nog wel druk met strips bleef het daarna slechts bij doodling tijdens dode momenten.

Vanaf 2017 ben ik actief gaan tekenen. Ik experimenteerde veel en ben alle kanten opgegaan, zowel in materiaal als in vorm. Een groot deel van dit proces ben ik gaan delen via @sdamsterdam op Instagram, wat me een bepaalde richting gaf. Ik vind het leuk om een wat lossere, onvoorspelbare stijl te hanteren zonder al te serieus te zijn.

Heden
Sinds 2022 ben ik regelmatiger met cartoons bezig en deel deze via @fetslod. In eerste instantie waren het meer random tekeningen waar ik vervolgens absurdistische teksten bij bedacht. Later begon ik meer te tekenen op basis van actualiteiten.

Wat voor mij nu werkt, is aan het einde van de dag steekwoorden opschrijven die ik gedurende de dag heb opgevangen via het nieuws of in het wild. Op basis daarvan probeer ik zo kort mogelijke zinnen te maken die de basis kunnen vormen voor een cartoon.

Vooral in 2023 is het tekenen van cartoons meer een vast onderdeel in mijn leven geworden. Ik werk altijd met Oost-Indische inkt en rode waterverf op papier. Onlangs heb ik 20 cartoons uit het jaar 2023 in een boekje gedrukt. De ambitie is dit jaarlijks te blijven doen.

Cartoonisten waar ik al lang fan van ben zijn Peter van Straaten en Gummbah maar recenter ook Jip van den Toorn of Vliksböz. In het dagelijks leven werk ik al meer dan 25 jaar in de media voornamelijk in leidinggevende functies voor verschillende merken en organisaties, zoals News Media (TMG), NewBe, DPG, NPO.

Toekomst

Het lijkt me zeker leuk om in de toekomst een andere publicatieplek dan alleen Instagram te hebben. Maar dat hoeft niet perse, ik geniet ook van het feit dat er langzaam een archief met tekeningen ontstaat die iets zeggen over het moment waarop ze gemaakt zijn. Dat heeft iets.

Verder zie ik wel welke kant het opgaat, ik sta open voor alles. Zo werd ik afgelopen voorjaar nog gevraagd om een tekening te maken op basis van het nieuwe boek van Karin Slaughter. Een live tekening, tijdens een interview met de schrijfster, terwijl de zaal op groot scherm op mijn papier meekeek. Weer een hele nieuwe ervaring.

Tenslotte. Het belang van cartoons in het algemeen zie ik wel groeien. In deze tijd is er absoluut behoefte aan het verduidelijken en relativeren van soms complexe situaties, en cartoons zijn daarbij uiterst effectief. Magisch soms.

Nederland kent een grote groep tekenaars die de actualiteit met lef, humor en vakmanschap te lijf gaat. Het organiseren van een prijs is slechts één manier om daar aandacht voor te vragen. In de serie Inktspotlicht bevragen we kunstenaars over het verleden, heden en toekomst van hun tekenkunst.

Deze keer schenken we aandacht aan Renkse van Wanroij, ook wel bekend als @Dokter_Ren op Instagram. Een zelfverklaarde “blije amateur”, die al blij is met 5 likes op het sociale platform. Niettemin heeft ze daar de interesse gewekt van mensen uit het cartoonwereldje. Ren heeft een eigen maatschappelijk perspectief (dat van de zorgverlener) en een eigen stijl (heel, heel veel puntjes!). Hoe is ze ooit begonnen en wat zit er nog in het vat voor de arts met tekenpen?

Verleden
Ik teken eigenlijk al mijn hele leven. In 1999 heb ik zelfs een jaartje op de kunstacademie gezeten. Dat was niet echt een succes. Aanvankelijk schilderde ik meer, maar ik heb ook veel andere dingen waar ik van houd (dingen naaien, borduren, etc). Inmiddels maak ik het meeste met pen en inkt.

Mijn zus stimuleerde mij om het werk op insta te zetten. Daardoor verdwijnen niet alle tekeningen ongezien in m'n la. Ik heb wel duizenden tekeningen in die la, veel meer dan op insta staan.

Dat met die puntjes had ik bedacht, omdat ik bij andere tekenaars zag dat die hun tekeningen bewerkten in tekenprogramma’s, dat ze een soort egale achtergrond maakten. Dat wilde ik ook wel, zodat de stripfiguurtjes meer naar de voorgrond komen. Ik probeerde wel eens met gewassen inkt een egaal grijze achtergrond te maken, maar dan kreeg je al gauw vlekken. Ik ben niet zo bedreven met de computer, dus zo kwam ik op de stipjes. Bijkomend voordeel is dat ik lekker uren stipjes kan zetten. Betere mindfullness is er niet. 

Heden
Ik ben huisarts. Dan moet ik altijd aan Jambers denken: “overdag was zij een brave huisarts, maar in de avonduren…”. Dat is een prachtig beroep. Ik heb echt veel lol met de patiënten en mijn collega’s. Het is een mooie manier om ook buiten je eigen bubbel te kijken.

Tekenen is stoom afblazen. Muziekje aan, lekker tussen mijn troep in de Ren-cave. Soms tekenen mijn kinderen met me mee. En we doen ook wel eens andere dingen, zoals stopmotions maken of met hout of stof knutselen.

Die niet werk gerelateerde tekeningen zijn vaak wel een beetje politiek getint. Trump is inderdaad een favoriet onderwerp. Hij is zo ongeveer de personificatie van hoe het wat mij betreft niet moet. Hij roept echt, wat ze in de psychiatrie noemen, ‘tegenoverdracht’ op. Het is niet alleen dat hij gekke dingen doet, maar het roept ook zo’n stekelige reactie op bij anderen, zeker bij mij. En die reactie is natuurlijk ook bijzonder. We geven hem allemaal een podium. In kleinere vorm zie je dat natuurlijk ook overal om je heen. 

Toekomst
Ik heb weleens strips opgestuurd naar Medisch Contact en H&W (Huisarts en Wetenschap). Daar is ook wel  wat ingekomen. Dat smaakte naar meer, dus ik heb gevraagd of ze niet vaker een cartoon wilden plaatsen, maar de tekeningen vielen ‘niet bij iedereen even goed’, was het commentaar. Dat merk ik wel vaker. Artsen vinden mijn strips niet altijd even leuk. Zoals een bevriende collega ooit tegen me zei: “niet iedereen snapt jouw gevoel voor humor”. Dat kan ik ook begrijpen. Het is wel altijd mijn droom geweest iets met mijn hobby te doen naast mijn werk. Er zijn alleen zo veel goede cartoonisten en tekenaars!

Nederland kent een grote groep tekenaars die de actualiteit met lef, humor en vakmanschap te lijf gaat. Het organiseren van een prijs is slechts één manier om daar aandacht voor te vragen. In de serie Inktspotlicht bevragen we kunstenaars over het verleden, heden en toekomst van hun tekenkunst. Deze keer is het de beurt aan Bas Palsrok.

Bas Palsrok


Bas Palsrok, T-H-I-E-R-R-Y, 2019

Verleden

'Van jongs af aan heb ik altijd met pen in hand elke basisschool- en middelbare school les doorlopen. Dankzij tekenfilmseries op de zaterdagochtend raakte ik gefascineerd met X-Men wat resulteerde in een liefde voor stripboeken in het algemeen. Dat versterkte mijn tekendrift en als een ware autodidact betaamt heb ik zodoende het tekenen eigen gemaakt, al zijn mijn cartoons absoluut geen directe weerspiegeling van mijn natuurlijke tekenstijl. Ten gunste van de boodschap en zodoende de beeldtaal en compositie denk ik meer na over lijnen dan dat ik ze op intuïtieve wijze zet.'

Heden

'Aangezien ik niet gebonden ben aan vaste publicaties teken ik veelal op gevoel, ik teken wanneer ik meen iets te kunnen zeggen dat vers en anders aan voelt dan de geluiden die ik al hoor. Soms is een eerste gedachte -die spontaan kan opborrelen- goed maar naarmate de jaren vorderen verlang ik beter werk uit mijn pen en wordt die eerste gedachte in een formule geplaatst. Waar ligt het pijnpunt bij dit nieuws en zeg ik eigenlijk wel wat ik wil zeggen met mijn cartoon? Wat moet er in beeld en wat kan weggelaten worden? Doorgaans probeer ik geen tekstwolken te gebruiken, de uitdaging die ik mijzelf steeds weer geef is als volgt: hoe kan ik zonder tekst en zo simpel mogelijk uitgebeeld mijn boodschap overbrengen? Humor is daarbij absoluut geen vereiste.'

Toekomst

'Nog altijd teken ik met pen papier om het vervolgens op een computer te bewerken maar ik weet hoe moderne technieken snelheid, gemak en zelfs stimulans geven. Ondanks mijn wens inkt in het papier te willen zien lopen weet ik dat het ambacht verandert. De gemiddelde leeftijd van werkende cartoonisten kruipt ergens midden vijftig voort maar wellicht zullen jongere generaties politieke spotprenten vervangen door memes, die gemakkelijk te maken en te verspreiden zijn. Zo zouden we van 18 gerenommeerde cartoonisten naar 18 miljoen memers gaan, dat is geen armoede. In de kern is de cartoon tenslotte niets anders dan een communicatiemiddel.'